ზუსტი დამთხვევა
ორიგინალის ენა
ქვეკორპუსები
ჯგუფები
კრებულები
ტიპები
ჟანრები
დარგები
გამომცემლობები
ავტორები
მთარგმნელები
გამოცემულია
წლიდან
წლამდე
თარგმნილია
წლიდან
წლამდე
წინა შემდეგი
10821.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 1
ფაქტობრივად, ისე ჩანს, რომ ოდესღაც, ათი ან თორმეტი ათასი მილიონი წლის წინ, ისინი ყველანი ზუსტად ერთ ადგილას იყვნენ თავმოყრილნი და, შესაბამისად, სამყაროს სიმკვრივე უსასრულოდ დიდი იყო.
In fact, it seemed that there was a time, about ten or twenty thousand million years ago, when they were all at exactly the same place and when, therefore, the density of the universe was infinite.
10822.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 1
განშლადი სამყარო არ გამორიცხავს შემოქმედს, მაგრამ იგი აწესებს ზღვარს იმ დროზე, როცა მან ეს სამუშაო შეასრულა!
An expanding universe does not preclude a creator, but it does place limits on when he might have carried out his job!
10823.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 2
უძრაობის აბსოლუტური სტანდარტის არარსებობა ნიშნავს, რომ შეუძლებელია განვსაზღვროთ, მოხდა თუ არა სხვადასხვა დროს მომხდარი მოვლენები ერთსა და იმავე ადგილზე?
The lack of an absolute standard of rest meant that one could not determine whether two events that took place at different times occurred in the same position in space?
10824.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 2
ლიანდაგზე მყოფი დამკვირვებლისთვის კი ეს დაცემა ორმოცი მეტრით შორს მოხდება, რადგან მატარებელი ბურთის ორ დაცემას შორის დროში ამ მანძილს გაივლის.
To someone on the track, the two bounces would seem to take place about forty meters apart, because the train would have traveled that far down the track between the bounces.
10825.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 2
ნიუტონს აწუხებდა აბსოლუტური მდგომარეობის ან აბსოლუტური სივრცის ამ ნაკლის არსებობა, რადგანაც იგი წინააღმდეგობაში მოდიოდა მის იდეასთან აბსოლუტური ღმერთის შესახებ.
Newton was very worried by this lack of absolute position, or absolute space, as it was called, because it did not accord with his idea of an absolute God.
10826.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 2
ფაქტობრივად, მან არ მიიღო აბსოლუტური სივრცის არარსებობა, თუმცა იგი გამომდინარეობდა მისი კანონებიდან.
In fact, he refused to accept lack of absolute space, even though it was implied by his laws.
10827.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 2
ნიუტონის თეორიაში, თუ სინათლის იმპულსი გაგზავნილია ერთი ადგილიდან მეორეში, სხვადასხვა დამკვირვებლებს შეუძლიათ შეთანხმება ამ მოგზაურობის დროზე (რამდენადაც დრო აბსოლუტურია), მაგრამ ყოველთვის ვერ შეთანხმდებიან რა მანძილი გაიარა ამ დროს სინათლემ (რადგან სივრცე არ არის აბსოლუტური).
In Newton’s theory, if a pulse of light is sent from one place to another, different observers would agree on the time that the journey took (since time is absolute), but will not always agree on how far the light traveled (since space is not absolute).
10828.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 2
ყოველ დამკვირვებელს რადარიდან სინათლის ან რადიო ტალღის იმპულსის გაგზავნის საშუალებით შეუძლია თქვას სად და როდის მოხდა ესა თუ ის მოვლენა.
Each observer could use radar to say where and when an event took place by sending out a pulse of light or radio waves.
10829.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 2
მოვლენის დროს უწოდებენ იმ დროის ნახევარს, რომელშიც იმპულსი გაიგზავნა და ანარეკლი მიღებული იქნა უკან: მანძილი მოვლენამდე არის ეს ნახევარი დრო გამრავლებული სინათლის სიჩქარეზე (ამ აზრით, მოვლენა არის რაღაც, რაც ხდება სივრცის გარკვეულ წერტილში დროის განსაზღვრულ მომენტში).
The time of the event is then said to be the time halfway between when the pulse was sent and the time when the reflection was received back: the distance of the event is half the time taken for this round trip, multiplied by the speed of light (An event, in this sense, is something that takes place at a single point in space, at a specified point in time.)
10830.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 2
თუ წარმოვიდგენთ სამგანზომილებიან მოდელს, რომელიც შედგება გუბის ორგანზომილებიანი სიბრტყისა და ერთგანზომილებიანი დროისაგან, გაფართოების პროცესში მყოფი ტალღები იქნება გამოსახული კონუსით, რომლის წვერი იმ ადგილზე იმ დროში იმყოფება, როდესაც ქვა ჩავარდა წყალში.
If one stacks snapshots of the ripples at different times one above the other, the expanding circle of ripples will mark out a cone whose tip is at the place and time at which the stone hit the water.
10831.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 2
1915 წლამდე სივრცე და დრო ითვლებოდა ფიქსირებულ ასპარეზად, რომელშიც ვითარდება მოვლენები და ეს მოვლენები არ ახდენენ გავლენას სივრცე-დროზე.
Before 1915, space and time were thought of as a fixed arena in which events took place, but which was not affected by what happened in it.
10832.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 2
ძველი იდეა არსებითად უცვლელი სამყაროს შესახებ, რომელიც არსებობდა და ყოველთვის იარსებებს, შეიცვალა დინამიკური გაფართოებადი სამყაროს ცნებით, რომელიც, როგორც ეტყობა, შეიქმნა სასრული დროის წინ და შეიძლება დასრულდეს რაღაცა დროის შემდეგ მომავალში.
The old idea of an essentially unchanging universe that could have existed, and could continue to exist, forever was replaced by the notion of a dynamic, expanding universe that seemed to have begun a finite time ago, and that might end at a finite time in the future.
10833.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 3
ერთი შეხედვით ყველაფერი ეს მეტყველებს იმაზე, რომ სამყარო ყველა მიმართულებით ერთნაირი ჩანს, რადგან ჩვენ მას ვაკვირდებით სამყაროს მეტად სპეციფიკური წერტილიდან.
Now at first sight, all this evidence that the universe looks the same whichever direction we look in might seem to suggest there is something special about our place in the universe.
10834.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 3
ფრიდმანის მოდელებში გალაქტიკები ერთმანეთს შორდებიან ზუსტად სწორი ხაზის გასწვრივ, ამიტომ გასაკვირი არ არის, რომ წარსულის რაღაც მომენტში ისინი ყველანი თავს ერთ წერტილში იყრიდნენ.
In Friedmann’s models, the galaxies are all moving directly away from each other—so it is not surprising that at some time in the past they were all at the same place.
10835.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 3
ამიტომ არ არის საჭირო, რომ ისინი ოდესღაც ყოფილიყვნენ თავმოყრილი ზუსტად ერთ წერტილში, უბრალოდ, ახლოს იქნებოდნენ ერთმანეთთან.
So in reality they need never have been all at exactly the same place, only very close together.
10836.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 3
სხვა სიტყვებით, არსებობს სინგულარობა სივრცე-დროის არეში, რომელიც შავი ხვრელის სახელით არის ცნობილი.
In other words, one has a singularity contained within a region of space-time known as a black hole.
10837.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 4
მეცნიერული თეორიების წარმატებამ, კერძოდ, ნიუტონის გრავიტაციის თეორიამ, ფრანგი მეცნიერი მარკიზ დე ლაპლასი მე-19 საუკუნის დასაწყისში მიიყვანა დასკვნამდე, რომ სამყარო სავსებით განსაზღვრულია ანუ, როგორც ამბობენ, დეტერმინირებულია.
The success of scientific theories, particularly Newton’s theory of gravity, led the French scientist the Marquis de Laplace at the beginning of the 19th century to argue that the universe was completely deterministic.
10838.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 4
ლაპლასს მიაჩნდა, რომ არსებობს მეცნიერული კანონების ერთობლიობა, რომლებიც საშუალებას იძლევა ვიწინასწარმეტყველოთ ყველაფერი, რაც უნდა მოხდეს სამყაროში, თუ ვიცით სამყაროს სრული მდგომარეობა რაღაც მომენტში.
Laplace suggested that there should be a set of scientific laws that would allow us to predict everything that would happen in the universe, if only we knew the complete state of the universe at one time.
10839.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 4
ამ შემთხვევაში დეტერმინიზმი ცხადია, მაგრამ ლაპლასი უფრო შორს მიდიოდა და ამტკიცებდა, რომ არსებობს ანალოგიური პირობები, რომლებიც მართავენ ყველაფერს, მათ შორის ადამიანის ყოფაქცევასაც.
Determinism seems fairly obvious in this case, but Laplace went further to assume that there were similar laws governing everything else, including human behaviour.
10840.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 4
განუზღვრელობის პრინციპმა დაასამარა ლაპლასის მეცნიერების თეორიის ოცნება – სამყაროს სრულად დეტერმინირებული მოდელის შესახებ: შეუძლებელია მომავალი მოვლენის წინასწარმეტყველება, რადგანაც შეუძლებელია სამყაროს ახლანდელი მდგომარეობის ზუსტად განსაზღვრა!
The uncertainty principle signaled an end to Laplace’s dream of a theory of science, a model of the universe that would be completely deterministic: one certainly cannot predict future events exactly if one cannot even measure the present state of the universe precisely!
წინა შემდეგი