ზუსტი დამთხვევა
ორიგინალის ენა
ქვეკორპუსები
ჯგუფები
კრებულები
ტიპები
ჟანრები
დარგები
გამომცემლობები
ავტორები
მთარგმნელები
გამოცემულია
წლიდან
წლამდე
თარგმნილია
წლიდან
წლამდე
წინა შემდეგი
10861.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
გამოთქმა „შავი ხვრელი“ საკმაოდ ახალი წარმოშობისაა.
The term black hole is of very recent origin.
10862.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
ასეთ ობიექტებს დღეს შავ ხვრელებს ვეძახით და ისინი მართლაც წარმოადგენენ ამას: შავ სიცარიელეს სივრცეში.
Such objects are what we now call black holes, because that is what they are: black voids in space.
10863.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
რამდენიმე წლით გვიან იგივე მოსაზრება, როგორც ეტყობა, მაიკლისგან დამოუკიდებლად, გამოთქვა ფრანგმა მეცნიერმა – მარკიზ დე ლაპლასმა.
A similar suggestion was made a few years later by the French scientist the Marquis de Laplace, apparently independently of Michell.
10864.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
საინტერესოა, რომ ლაპლასმა იგი შეიტანა თავისი წიგნის – „სამყაროს სისტემა“ პირველ და მეორე გამოცემაში და გამოტოვა ყველა სხვაში; ალბათ, მან გადაწყვიტა, რომ ეს გიჟური იდეაა.
Interestingly enough, Laplace included it in only the first and second editions of his book The System of the World, and left it out of later editions; perhaps he decided that it was a crazy idea.
10865.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
შავი ხვრელის წარმოქმნის გასაგებად პირველად საჭიროა ვარსკვლავის სიცოცხლის ციკლების გაგება.
To understand how a black hole might be formed, we first need an understanding of the life cycle of a star.
10866.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
ამ არეს ჩვენ შავ ხვრელს ვეძახით.
This region is what we now call a black hole.
10867.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
მის საზღვარს მოვლენათა ჰორიზონტს ვუწოდებთ და იგი ემთხვევა სინათლის იმ სხივების ტრაექტორიას, რომლებმაც ვერ შეძლეს თავის დაღწევა შავი ხვრელიდან.
Its boundary is called the event horizon and it coincides with the paths of light rays that just fail to escape from the black hole.
10868.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
იმის გასაგებად, რას დავინახავთ, თუ დავაკვირდებით ვარსკვლავის კოლაფსს შავ ხვრელამდე, უნდა გავიხსენოთ, რომ რელატივიზმის თეორიაში არ არსებობს აბსოლუტური დროის ცნება.
In order to understand what you would see if you were watching a star collapse to form a black hole, one has to remember that in the theory of relativity there is no absolute time.
10869.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
ბოლოს, ვარსკვლავი ისე გაუფერულდება, რომ ხომალდიდან მისი დანახვა შეუძლებელი გახდება, მისგან სივრცეში მხოლოდ შავი ხვრელი დარჩება.
Eventually, the star would be so dim that it could no longer be seen from the spaceship: all that would be left would be a black hole in space.
10870.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
ვარსკვლავი იგივე გრავიტაციული ძალით იმოქმედებს ხომალდზე რომელიც გააგრძელებს ბრუნვას შავი ხვრელის ორბიტის გარშემო.
The star would, however, continue to exert the same gravitational force on the spaceship, which would continue to orbit the black hole.
10871.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
ჩვენ გვჯერა, რომ სამყაროში არსებობს გაცილებით უფრო დიდი ობიექტები, როგორიცაა გალაქტიკის ცენტრალური ნაწილები, რომელიც აგრეთვე განიცდიან გრავიტაციულ კოლაფსს და წარმოქმნიან შავ ხვრელებს; ასტრონავტი, მოხვედრილი ერთ-ერთ მათგანზე არ იქნება გაგლეჯილი შავი ხვრელის ფორმირების პროცესში.
However, we believe that there are much larger objects in the universe, like the central regions of galaxies, that can also undergo gravitational collapse to produce black holes; an astronaut on one of these would not be torn apart before the black hole formed.
10872.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
შრომაში, რომელიც მე და პენროუზმა დავწერეთ 1965-1970 წლებში ნაჩვენებია, რომ შავ ხვრელში ზოგადი რელატივიზმის შესაბამისად, უნდა არსებობდეს უსასრულო სიმკვრივისა და სივრცე-დროის სიმრუდის სინგულარობა.
The work that Roger Penrose and I did between 1965 and 1970 showed that, according to general relativity, there must be a singularity of infinite density and space-time curvature within a black hole.
10873.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
ცხადია, შავი ხვრელის გარეთ დარჩენილი ნებისმიერი დამკვირვებელი წინასწარმეტყველების უნარს არ დაკარგავს, რადგან არც სინათლე და არც რამე სხვა სიგნალი არ მიაღწევს მასთან სინგულარობიდან.
However, any observer who remained outside the black hole would not be affected by this failure of predictability, because neither light nor any other signal could reach him from the singularity.
10874.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
სხვა სიტყვებით, გრავიტაციული კოლაფსით წარმოშობილი სინგულარობა შეიძლება არსებობდეს მხოლოდ რაღაც შავი ხვრელის მსგავს ადგილას, სადაც იგი საიმედოდ არის დამალული მოვლენათა ჰორიზონტით.
In other words, the singularities produced by gravitational collapse occur only in places, like black holes, where they are decently hidden from outside view by an event horizon.
10875.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
უფრო ზუსტად ეს ცნობილია კოსმოსური ცენზურის სუსტი ჰიპოთეზის სახელით: იგი იცავს შავი ხვრელის გარეთ მყოფ დამკვირვებელს წინასწარმეტყველების იმ დარღვევის შედეგებისგან, რომელიც ხდება სინგულარობაში, მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს ვერაფერს უშველის შავ ხვრელში ჩავარდნილ კოსმონავტს.
Strictly, this is what is known as the weak cosmic censorship hypothesis: it protects observers who remain outside the black hole from the consequences of the breakdown of predictability that occurs at the singularity, but it does nothing at all for the poor unfortunate astronaut who falls into the hole.
10876.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
მოვლენათა ჰორიზონტი სივრცე-დროის იმ არის საზღვარია, რომლიდანაც შეუძლებელია გამოსვლა და იგი შავი ხვრელის გარშემო მოქმედებს ცალმხრივი გამტარებლობის მემბრანის მსგავსად: საგნებს, მაგალითად, დაუფიქრებელ ასტრონავტს, შეუძლიათ გავიდნენ მოვლენათა ჰორიზონტით შავ ხვრელში, მაგრამ იქიდან ვერაფერი ვერასოდეს ვერ დააღწევს თავს.
The event horizon, the boundary of the region of space-time from which it is not possible to escape, acts rather like a one-way membrane around the black hole: objects, such as unwary astronauts, can fall through the event horizon into the black hole, but nothing can ever get out of the black hole through the event horizon.
10877.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
გავიხსენოთ, რომ მოვლენათა ჰორიზონტი არის სინათლის სხივის ტრაექტორია, რომლის გასწვრივ ის ცდილობს თავის დაღწევას შავი ხვრელიდან და რომ არ არსებობს სინათლის სიჩქარეზე უფრო დიდი სიჩქარე.
Remember that the event horizon is the path in space-time of light that is trying to escape from the black hole, and nothing can travel faster than light.
10878.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
თუ შავი ხვრელები ისევე მრავალფეროვანია, როგორც მისი წარმომქმნელი ვარსკვლავები, მაშინ ძალიან ძნელი იქნება მათზე ზოგადად რაიმეს თქმა.
And if black holes were as varied as the objects that collapsed to form them, it might be very difficult to make any predictions about them in general.
10879.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
ამის მიუხედავად, 1967 წელს შავი ხვრელების შესწავლაში რევოლუციური გარღვევა გააკეთა კანადელმა მეცნიერმა – ვერნერ ისრაელმა (რომელიც დაიბადა ბერლინში, გაიზარდა სამხრეთ აფრიკაში და თავისი სადოქტორო დისერტაცია დაიცვა ირლანდიაში).
In 1967, however, the study of black holes was revolutionized by Werner Israel, a Canadian scientist (who was born in Berlin, brought up in South Africa, and took his doctoral degree in Ireland).
10880.
დროის მოკლე ისტორია: დიდი აფეთქებიდან შავ ხვრელებამდე | თავი 6
ისრაელმა აჩვენა, რომ შავი ხვრელი, რომელიც არ ბრუნავს, ძალიან მარტივი შეიძლება იყოს; მას აქვს იდეალური სფეროს ფორმა, მისი ზომა მხოლოდ მასაზეა დამოკიდებული და ორი ასეთი შავი ხვრელი სავსებით იდენტურია.
Israel showed that, according to general relativity, non-rotating black holes must be very simple; they were perfectly spherical, their size depended only on their mass, and any two such black holes with the same mass were identical.
წინა შემდეგი